Każdy pracownik, zanim podejmie swoje obowiązki, powinien być poinformowany przez pracodawcę o wszelkich zagrożeniach i ryzyku zawodowym wynikającym z zajmowanego stanowiska. Organizowanie pracy w sposób bezpieczny i higieniczny to jeden z głównych obowiązków pracodawcy.
W zależności od liczby zatrudnionych i poziomu ryzyka wypadków czy chorób zawodowych, pracodawca powołuje służbę albo komisję BHP.
- Pracownik musi mieć pewność, że w pracy może czuć się bezpiecznie, czyli że pracodawca podjął wszelkie starania, aby nie narażać jego zdrowia i życia. Dotyczy to zarówno zatrudnienia w biurze, na budowie albo za kierownicą, jak i w kopalni czy hali produkcyjnej. W każdym przypadku pracownik musi zostać przeszkolony w zakresie BHP, poinformowany o ryzyku z jakim wiąże się jego praca, a także o środkach ochrony, jakie powinien zapewnić mu pracodawca. Trzeba przy tym pamiętać, że w zakresie BHP pracownik ma nie tylko prawa, ale i obowiązki, bo również od niego zależy jego własne bezpieczeństwo oraz zdrowie i życie współpracowników – mówi Hanna Zasłona, specjalistka ds. medycyny pracy w TU Zdrowie.
Środki ochrony indywidualnej
Obowiązkiem pracownika jest też stosowanie podczas pracy środków ochrony indywidualnej, natomiast obowiązkiem pracodawcy – zapewnienie mu takich środków. Ich rodzaj zależy od branży, stanowiska pracy i wykonywanych zadań. Mogą to być na przykład nauszniki chroniące przed hałasem, obuwie i rękawice ochronne, szelki, amortyzatory, gogle, przyłbice, maski czy filtry.
- Środki ochrony indywidualnej stosuje się zawsze w sytuacji, kiedy nie da się wyeliminować ryzyka. Na przykład, jeśli pracownik wykonuje swoje obowiązki na wysokości, musi być wyposażony w uprząż i pasy bezpieczeństwa. Jeśli pracodawca mu takich nie zapewni, może odmówić wykonania zadania. Zakup środków ochrony indywidualnej leży po stronie pracodawcy i nie wolno mu zmuszać pracownika, aby sam się w nie zaopatrzył – podkreśla Hanna Zasłona.
Konsultacje z pracownikami
Pracodawca ma obowiązek wsłuchiwać się we wnioski i uwagi pracowników dotyczące bezpieczeństwa. Reguluje to Kodeks pracy, a konsultacje w sprawie BHP dotyczą:
1) zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji chemicznych i ich mieszanin, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników;
2) oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku;
3) tworzenia służby BHP lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy, a także wykonywania działań
w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
4) przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego;
5) szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Służba BHP a komisja BHP
Nad bezpieczeństwem pracowników czuwa służba BHP albo komisja BHP. W zależności od liczby zatrudnionych pracowników i kategorii ryzyka, pracodawca może sam wykonywać zadania służby, zatrudnić specjalistów, albo powołać komisję BHP.
- Pracodawca, który ukończy szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby BHP, może sam wykonywać zadania służby, o ile zatrudnia maksymalnie 10 osób lub do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Jeśli zatrudnia do 100 osób, może powierzyć wykonywanie zadań służby BHP pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Ale kiedy już zatrudnia ponad 100 pracowników, tworzy własną służbę BHP. Komisję BHP należy natomiast bezwzględnie powołać w każdym przedsiębiorstwie zatrudniającym od 250 osób – mówi Hanna Zasłona.
Pracodawca – w przypadku braku kompetentnych pracowników – może powierzyć wykonywanie zadań służby BHP specjalistom spoza zakładu pracy. Pracownik służby BHP oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby BHP, a także specjalista spoza zakładu pracy, powinien spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby BHP oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby. Właściwy inspektor pracy może nakazać utworzenie służby BHP albo zwiększenie liczby pracowników tej służby, jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi.
Zasady powoływania komisji bezpieczeństwa i higieny pracy
Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy jest organem doradczym i opiniotwórczym powoływanym przez pracodawcę, który zatrudnia powyżej 250 pracowników. Na czele komisji - jako przewodniczący - staje pracodawca lub osoba przez niego upoważniona. Na wiceprzewodniczącego powołuje się społecznego inspektora pracy lub przedstawiciela pracowników. Liczba członków komisji nie jest ustawowo określona. Obowiązuje jednak zasada, aby komisja zawierała równą liczbę przedstawicieli pracodawców, a są nimi - przedstawiciele pracodawcy (w tym lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami oraz pracownicy służby BHP), a także przedstawiciele pracowników (w tym społeczny inspektor pracy).
Zadania komisji BHP:
- dokonywanie przeglądu warunków pracy, okresowej oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,
opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym,
- formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy,
- współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
W jaki sposób zgłaszać zapotrzebowanie na komisje BHP?
Kodeks pracy przewiduje minimalną częstotliwość posiedzeń komisji – nie rzadziej niż raz na kwartał. W umowie z jednostką medycyny pracy pracodawca powinien zawrzeć obowiązek udziału lekarza medycyny pracy w posiedzeniach komisji BHP. Kwestie częstotliwości, sposobu i wyprzedzenia zgłaszania zebrań powinny być ustalone między stronami umów stosownie do potrzeb. Odpowiednio wczesne zgłoszenie pozwoli na zaplanowanie wizyty lekarza medycyny pracy w przedsiębiorstwie oraz uprzednie zapoznanie się ze specyfiką danej firmy. Zebrania komisji BHP powinny być dokumentowane, ponieważ stanowi to potwierdzenie spotkania i obecności uczestników. W sprawozdaniu należy opisać główne ustalenia, wnioski, zalecenia oraz termin realizacji zadań.
Posiedzenia komisji BHP odbywają się w godzinach pracy, a pracownik za czas poświęcony na udział w posiedzeniach komisji zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich konsekwencji z tytułu działalności przedstawicielskiej.
- Każdy z pracowników powinien wziąć sobie do serca zasady bezpieczeństwa panujące w zakładzie pracy. I choć wielu z nas szkolenia w zakresie BHP wydają się zbędnym obowiązkiem, to w przypadku rzeczywistego zagrożenia, wiedza zdobyta na takim szkoleniu może uratować życie. Trzeba też pamiętać, że za łamanie lub ignorowanie przepisów BHP przez pracodawcę są karane grzywną. Pracownicy mogą natomiast zostać upomnieni przez pracodawcę, a w przypadku poważniejszych naruszeń otrzymać naganę lub karę pieniężną – podkreśla Hanna Zasłona.
